മറക്കാത്തവരും മറന്നവരും

ലോക രക്ഷാകർതൃ ദിനമായ ഇന്ന്‌ കുട്ടികളിലേക്കും രക്ഷിതാക്കളിലേക്കും നമ്മുടെ കണ്ണുകൾ ഉടക്കേണ്ടതുണ്ട്‌. ബാല്യത്തിൽ രക്ഷാകർതൃത്വത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഏറെയാണെങ്കിലും ശരിയായ രീതിയിൽ അത്‌ മുന്നോട്ടുകൊണ്ടുപോകാൻ കഴിഞ്ഞില്ലെങ്കിൽ പ്രതിസന്ധികളേറെയാണ്‌. മക്കളിലുള്ള ഓർമകളിൽനിന്ന്‌ മുക്തി നേടാൻ കഴിയാത്തവരും നേർവിപരീതമെന്നോണം കുട്ടി–-രക്ഷാകർതൃ ബന്ധത്തിൽനിന്ന്‌ ഒളിച്ചോടുന്നവരുമുണ്ട്‌. മക്കൾ മരിച്ച അമ്മമാരുടെ കൂട്ടായ്മയും മക്കളാൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെടുന്നവരും നമുക്കുമുന്നിലേക്കെത്തുന്നു

‘അമ്മേ എന്നൊരു

വിളിയൊച്ച കേൾക്കാതെ

ശൂന്യത നിറയുന്നു

എൻ ചുറ്റിലും

ഹൃദയം നുറുങ്ങുമീ നീറ്റലും

സായ് എന്നുള്ള നാമവും

മായില്ല കുഞ്ഞേ

മരണം വരെയും’

‘ഒരേ ദൂരം, അതേ പകൽ’ എന്ന സമാഹാരത്തിലെ ‘നീ എന്റെ ഹൃദയം’ കവിത ഇങ്ങനെയാണ്‌ സായ് സൂര്യ അവസാനിപ്പിക്കുന്നത്‌. 12–-ാം വയസ്സിൽ ബ്രെയിൻ ട്യൂമർ ബാധിച്ച്‌ ലോകത്തോട്‌ വിടപറഞ്ഞ മകൻ സായ് സിദ്ധാർഥ്‌ എഴുതിയ കഥകളെ മൂന്നുവർഷത്തിനിപ്പുറം പുസ്തകരൂപത്തിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കാൻ സൂര്യയെ തുണച്ചത്‌ ആ ഓർമകളാണ്‌. ‘സായ് ഇനിയില്ലെന്ന സത്യം ഞാൻ മനസ്സിലാക്കുന്നു. പക്ഷേ, അവൻ എഴുതിയ കഥകൾ വായനക്കാരിലെത്തണം. അവനും ഈ ലോകത്ത്‌ ജീവിച്ചിരുന്നുവെന്ന്‌ പുസ്തകത്തിലൂടെ അടയാളപ്പെടുത്തണം’ കന്യാകുമാരി സ്വദേശി സൂര്യ പറയുന്നു.

കഥ തുടരണം

പത്താം വയസ്സിൽ അവൻ കഥകൾ എഴുതുമ്പോൾ അത്ര ​ഗൗരവമായി കണ്ടില്ല. എഴുത്തിനോടുള്ള ആഗ്രഹവും തിരിച്ചറിഞ്ഞില്ല. അവന്റെ മരണശേഷം അതൊക്കെ സൂക്ഷിക്കാൻ തുടങ്ങി. ആ കഥകൾ എത്രയോ തവണ ഞാൻ വായിച്ചു. മൂന്നു കഥയിൽ രണ്ടെണ്ണമാണ്‌ ‘ഗോഡ്‌സ്‌ മാജിക്’ എന്ന പേരിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചത്‌. മറ്റൊരു പുസ്തകം പുറത്തിറക്കാനുള്ള തയ്യാറെടുപ്പിലാണ്‌. അവന്റെ ഓർമകൾ എനിക്കുശേഷവും നിലനിൽക്കണം.

പുസ്തകമിറക്കാൻ പല പബ്ലിഷേഴ്സും തയ്യാറാകാതെ വന്നപ്പോഴാണ്‌ സായിയുടെ പേരിൽ പബ്ലിഷിങ്‌ കമ്പനി രജിസ്റ്റർ ചെയ്തത്‌. അവന്റെ മുത്തശ്ശൻ (എന്റെ അച്ഛൻ) പട്ടാമ്പി സംസ്കൃത കോളേജിലെ റിട്ട. ലൈബ്രേറിയനായ എസ്‌ അഴഗിരിയാണ്‌ സ്വപ്നം യാഥാർഥ്യമാക്കിയത്‌. ഏപ്രിൽ പത്തിന്‌ മജീഷ്യൻ ഗോപിനാഥ്‌ മുതുകാട്‌ പ്രകാശിപ്പിച്ചു. പുസ്തകത്തിലെ കവർ ചിത്രമുൾപ്പെടെയുള്ളവ മസ്കുലാർ ഡിസ്ട്രോഫിയുമായി പൊരുതുന്ന കൊല്ലം ചാത്തന്നൂർ സ്വദേശി എസ്‌ ആർ രതീഷാണ്‌ തയ്യാറാക്കിയത്‌. മൂത്തമകൻ ശ്രീനന്ദനും എല്ലാത്തിനും ഒപ്പമുണ്ടായിരുന്നു.

അമ്മക്കൂട്ട്‌

മക്കൾ മരിച്ച അമ്മമാരുടെ കൂട്ടായ്മയെപ്പറ്റി കേട്ടിട്ടുണ്ടോ. അങ്ങനെയൊന്നിന്റെ ഭാഗമാണ്‌ ഞാൻ. സന്തോഷങ്ങളും ദുഃഖങ്ങളും പങ്കുവയ്ക്കാനും മക്കളെകുറിച്ചുള്ള ഓർമകൾ പറയാനും ആ കൂട്ടായ്മയിൽ കഴിയും. ഞങ്ങളുടെ ആത്മസംഘർഷങ്ങൾ മറ്റുള്ളവർക്ക് താങ്ങാൻ കഴിയുന്നതിലും അപ്പുറമാണ്‌. ഓർമകൾക്ക്‌ അത്രയേറെ മൂർച്ചയാണ്‌, നനവാണ്‌. ഒരാൾക്ക് എന്തു പ്രശ്നം വന്നാലും ഗ്രൂപ്പിൽ പങ്കുവയ്ക്കും. പാട്ടുപാടാൻ ആഗ്രഹിച്ചാൽ പാടും. ചിത്രം വരയ്ക്കാനോ കവിത എഴുതാനോ തോന്നിയാൽ കുറിച്ചിടും. ഏതു സാഹചര്യത്തിലും ഉറച്ചുനിൽക്കാൻ കഴിയുന്നു. സായിയുടെ പുസ്തക പ്രകാശനത്തിൽ കോഴിക്കോട്ടുനിന്നും എറണാകുളത്തുനിന്നും അമ്മമാർ തിരുവനന്തപുരത്ത്‌ എത്തി. പുസ്തകത്തിന്റെ പ്രചാരണത്തിലും വിൽപ്പനയിലും ഒട്ടേറെ സഹായങ്ങൾ കൂട്ടായ്മയിലൂടെ ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്‌.

മക്കൾ മരിക്കുന്നില്ല

അർബുദത്തോട്‌ അവസാന നിമിഷംവരെ പോരാടിയ നന്ദു മഹാദേവന്റെ അമ്മ ലേഖയാണ്‌ ‘നമ്മൾ അമ്മമാർ’ കൂട്ടായ്മ രൂപീകരിച്ചത്. കഠിന വേദനയിലും മറ്റുള്ളവരെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്ന നന്ദുവിന്റെ പാത അമ്മയും തെരഞ്ഞെടുത്തു. നന്ദുവിന്റെ മരണശേഷം സാമൂഹ്യമാധ്യമങ്ങളിൽ കുറിപ്പുകളിടാൻ തുടങ്ങിയതോടെയാണ് ലേഖയ്ക്ക് മറ്റ് അമ്മമാരുടെ മെസേജുകൾ വന്നത്‌. അപ്പോഴാണ് എല്ലാവരെയും ഒത്തുചേർക്കണമെന്ന ആശയത്തിലേക്കെത്തിയത്. ​തിരുവനന്തപുരം ശ്രീകാര്യം സ്വദേശിയാണ്‌ ലേഖ.

‘മക്കൾ നഷ്ടപ്പെട്ട അമ്മമാർ ഒരിക്കലും തളരരുത്, ഓർമകളെ ചേർത്തുപിടിച്ച്‌ ജീവിതത്തിൽ പുതുവഴി വെട്ടണം. ​കൂട്ടായ്മ ആരംഭിച്ച കാലത്ത് വലിയ വെല്ലുവിളിയായിരുന്നു. എല്ലാവർക്കും അവരവരുടേതായ ഓർമകളും ജീവിതത്തോടുള്ള നിരാശയും പങ്കുവയ്ക്കാനുണ്ടാകും.​ അത്തരം കാര്യങ്ങൾ വൈകാരികമായി ഗ്രൂപ്പിൽ പോസ്റ്റ്‌ ചെയ്യുമ്പോൾ മറ്റ് അമ്മമാർക്ക് താങ്ങാൻ കഴിയാത്ത സാഹചര്യമാകും. എന്നാൽ, പിന്നീട് അതിനു മാറ്റം വരുത്തി. എല്ലാവരോടും വ്യക്തിപരമായി സംസാരിച്ച ശേഷമാണ്‌ ​ഗ്രൂപ്പിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയത്‌.

ഇന്ന് കേരളത്തിലെ എല്ലാ ജില്ലകളിൽനിന്നുമായി അമ്പതിൽ കൂടുതൽ അമ്മമാർ ​ഞങ്ങൾക്കൊപ്പമുണ്ട്. കൂടാതെ 250ഓളം പേർ നിരന്തരം വിളിക്കാറുണ്ട്. ​ഗ്രൂപ്പിൽ ചേരാൻ താൽപ്പര്യമില്ലാത്തവരും അക്കൂട്ടത്തിലുണ്ട്. ഓർമകൾ അവരെ വേട്ടയാടും എന്നതായിരിക്കാം അതിന് കാരണം. മക്കളുടെ മരണശേഷം രക്ഷിതാക്കൾ എങ്ങനെ ജീവിക്കണമെന്ന് ചട്ടംകെട്ടുന്നവരും നമുക്ക്‌ ചുറ്റുമുണ്ട്. നല്ല വസ്ത്രം ധരിച്ചാലോ പൊതുപരിപാടികൾക്ക് പോയാലോ അവർക്ക് ഇഷ്ടമാകില്ല. ഇതിനെയൊക്കെ അതിജീവിക്കുക എന്നതുകൂടെയാണ് കൂട്ടായ്മയുടെ ലക്ഷ്യം. മക്കളെക്കുറിച്ച് മോശമായി സംസാരിക്കുന്നതും രോ​ഗത്തെക്കുറിച്ച് അമിതമായി ചോദിക്കുന്നതും ഞങ്ങളെ ഏറെ വേദനിപ്പിക്കും. ഓർമകളിൽ ജീവിച്ച് മാനസികമായി തളർന്നുപോകാൻ ഒരു അമ്മയും ആ​ഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. ഭാവി ജീവിതത്തെ കരുത്തോടെ സമീപിക്കുകയാണ് ലക്ഷ്യം. കുട്ടികളെ കൊല്ലുന്ന രക്ഷിതാക്കളും രക്ഷിതാക്കളെ ഉപേക്ഷിക്കുന്ന മക്കളും അവസാനിക്കാത്ത ദുരന്തമായി നമുക്കുചുറ്റും വട്ടമിടുന്നുണ്ട്. രക്ഷിതാക്കളെന്നോ മക്കളെന്നോ ഉള്ള വിശേഷണത്തിന് അവർ അർഹരല്ല. ആലുവയിൽ കുട്ടിയെ കൊന്ന സ്ത്രീയും വെഞ്ഞാറമൂട്ടിൽ അമ്മൂമ്മയെയും അനുജനെയും കൊന്ന യുവാവും സമൂഹത്തിലുണ്ട് എന്നത് ലജ്ജയോടെ മാത്രമേ ഓർക്കാൻ കഴിയൂ. മനുഷ്യരോ മൃ​ഗമോ ആയിപ്പോലും അത്തരക്കാരെ പരി​ഗണിക്കാൻ കഴിയില്ല’, ലേഖ പറഞ്ഞു.

കൂട്ടുകുടുംബം

മക്കളുടെ ഓർമകളെ ചേർത്തുപിടിച്ച്‌ അതിജീവിക്കുന്ന അമ്മമാർ പ്രതീക്ഷത്തിരയിൽ തളരാതെ തുഴയുന്നവരാണ്‌. എന്നാൽ കുട്ടി–രക്ഷാകർതൃ ബന്ധത്തിന്റെ മറ്റൊരു മുഖവും ഇതിനൊപ്പം വായിക്കപ്പെടണം. മക്കൾ ഉപേക്ഷിക്കുന്നവരുടെയും രക്ഷിതാക്കളുടെ പീഡനങ്ങൾ ഏറ്റുവാങ്ങി വീടുവിട്ട കുട്ടികളുടെയും അഭയകേന്ദ്രങ്ങളുണ്ട്‌. അത്തരത്തിൽ ഒറ്റപ്പെടുന്നവരെ ചേർത്തുപിടിക്കുന്ന മഹാകുടുംബമാണ്‌ കൊല്ലം പത്തനാപുരത്ത്‌ കല്ലടയാറിൻ തീരത്തെ ഗാന്ധിഭവൻ.

ജാതി, മത, ദേശ, ഭാഷാ വ്യത്യാസങ്ങളില്ലാതെ ഗാന്ധിഭവൻ ഒരു കുടുംബമാണ്‌. 1500 അംഗങ്ങളാണുള്ളത്‌. മക്കളാൽ തെരുവിൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ടവർ, ബന്ധുക്കൾ ഏറ്റെടുക്കാതെ ആശുപത്രിയിൽ കഴിയേണ്ടിവന്നവർ, ഗാർഹിക പീഡനത്തിന്‌ ഇരയായ കുട്ടികൾ, സ്‌ത്രീകൾ... ​

‘വൃദ്ധസദനങ്ങൾ’ എന്ന വാക്കിനപ്പുറത്തേക്ക്‌ ഗാന്ധിഭവന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ വേറിട്ട് നിൽക്കുന്നു. ഉപേക്ഷിക്കപ്പെടുന്നവരുടെ കേന്ദ്രം മാത്രമല്ല ഇവിടം. മാനസിക–ശാരീരിക വെല്ലുവിളി നേരിടുന്നവർ, അനാഥബാല്യങ്ങൾ, അർബുദം, എച്ച്ഐവി തുടങ്ങിയ രോഗങ്ങളാൽ ഒറ്റപ്പെട്ടവർക്കൊക്കെ പുതുജീവൻ നൽകാൻ ഗാന്ധിഭവന്‌ കഴിയുന്നു. അവരൊക്കെ നന്ദിപറയുന്നത്‌ ഗാന്ധിഭവൻ സ്ഥാപകൻ പുനലൂർ സോമരാജനോടാണ്‌. കഠിന പ്രയത്നത്തിലൂടെ ഗാന്ധിഭവനെ ഇന്നത്തെ നിലയിലെത്തിച്ച കുട്ടികളുടെ സ്വന്തം അച്ചാച്ചനോട്‌.

പ്രതിസന്ധിത്തുടക്കം

ഏറെ പ്രതിസന്ധി നിറഞ്ഞതായിരുന്നു ഗാന്ധിഭവന്റെ തുടക്കം. തെരുവിൽ അലയുന്ന യാചകരെ കൂട്ടിക്കൊണ്ടുവന്ന് കുളിപ്പിച്ച്‌ വൃത്തിയാക്കി ഭക്ഷണവും വസ്ത്രവും യാത്രക്കൂലിയും നൽകി പറഞ്ഞയച്ചിരുന്ന അച്ഛൻ ചെല്ലപ്പനിൽനിന്നാണ്‌ പുനലൂർ സോമരാജൻ ഈ സ്നേഹശീലം മനസ്സിലാക്കിയത്‌. എട്ടാം ക്ലാസിൽ പഠിക്കുമ്പോൾ അമ്മ മരിച്ചതിനെത്തുടർന്ന് തന്റെ ചുറ്റുമുള്ള മറ്റമ്മമാരോടെല്ലാം തോന്നിയ സഹാനുഭൂതി സോമരാജനിലെ മനുഷ്യസ്നേഹിയെ വളർത്തി. ചെറിയ വാടകവീട്ടിൽ, പാറുക്കുട്ടിയമ്മയിൽ ആരംഭിച്ച ഗാന്ധിഭവന് കേരളത്തിൽ പതിനഞ്ചോളം ശാഖകളുണ്ട്‌.

തെരുവിൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെടുന്നവരെ ദിനംപ്രതി ഏറ്റെടുത്ത് സംരക്ഷിക്കുമ്പോഴും ഗാന്ധിഭവൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നത് അനാഥത്വം ഇല്ലാതാകണമെന്നാണ്. ഇവിടത്തെ അക്ഷയ കിച്ചൻ അന്നദാന കേന്ദ്രമാണ്. 24 മണിക്കൂറും പ്രവർത്തിക്കുന്ന അടുക്കളയിൽ സമൃദ്ധമായ ഭക്ഷണം എല്ലാവർക്കും ലഭ്യമാണ്. ചുക്കുകാപ്പിമുതൽ അഞ്ചുനേരം ഭക്ഷണം കുടുംബാംഗങ്ങൾക്കും സന്ദർശകർക്കും ലഭ്യമാണ്. മുഴുവൻപേർക്കും ഭക്ഷണമുണ്ടാക്കാൻ അടുക്കളയിൽ ഒരേസമയം കഴിയും. സ്റ്റീം ഉപയോഗിച്ചാണ് ഭക്ഷണം ഉണ്ടാക്കുന്നത്. മണിക്കൂറിൽ 2000 ചപ്പാത്തി ഉണ്ടാക്കുന്ന യന്ത്രം, കറി നിർമാണ യൂണിറ്റ്, ഒരേസമയം 50 കുറ്റി പുട്ട്, ഇലയട, കൊഴുക്കട്ട തുടങ്ങി ആവിയിൽ പുഴുങ്ങാവുന്ന സജ്ജീകരണങ്ങൾ.

എല്ലാദിവസവും ഉച്ചയ്ക്ക് സർവമത പ്രാർഥന കഴിഞ്ഞ് പ്രഥമൻ സഹിതമുള്ള പായസത്തോടെയുള്ള സദ്യ വാഴയിലയിൽ. ജന്മദിനങ്ങൾ, വിവാഹ വാർഷികങ്ങൾ, പ്രിയപ്പെട്ടവരുടെ ഓർമദിനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ അവസരങ്ങളിൽ ഇവിടെ ഭക്ഷണം നൽകുന്നവർ ഏറെയാണ്‌.

ആഭരണം, ചന്ദനത്തിരി, സോപ്പ്, സോപ്പുപൊടി, ഹെയർ ഓയിൽ എന്നിവയുടെ നിർമാണ യൂണിറ്റും ​ഗാന്ധിഭവനിലുണ്ട്. പൊതുജനങ്ങൾക്കായി മിൽമ യൂണിറ്റ്, വിലക്കുറവിൽ മരുന്ന്, നിയമ സഹായത്തിനായി അഡ്വക്കറ്റുമാരുടെ സഹായം, കൗൺസലിങ് കേന്ദ്രം, ഡോക്ടർമാർ, നഴ്സുമാർ, ഫാർമസി, മാനസിക–ശാരീരിക വെല്ലുവിളി നേരിടുന്നവർക്കായി സ്പെഷ്യൽ സ്കൂൾ എന്നിവയുമുണ്ട്. കിടപ്പുരോ​ഗികൾക്ക് കൃത്യമായി മരുന്ന് നൽകാനും അവരുടെ കാര്യങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കാനും പ്രത്യേക സംവിധാനവും.

ജനപ്രതിനിധികളും അഭിനേതാക്കളും ഉൾപ്പെടെ നിരവധിപേരുടെ അന്ത്യകാലം ഗാന്ധിഭവനിലായിരുന്നു. നടൻ ടി പി മാധവൻ ​വർഷങ്ങളോളം ​ഗാന്ധിഭവനിലെ അന്തേവാസിയായിരുന്നു.

പ്രതിദിനം നാലരലക്ഷം

ഗാന്ധിഭവന്റെ പ്രവർത്തനത്തിന് പ്രതിദിനം കുറഞ്ഞത് നാലരലക്ഷം രൂപയെങ്കിലും വേണം. ഭക്ഷണം, ചികിത്സ, കെട്ടിടങ്ങളുടെ പരിപാലനം, സേവന പ്രവർത്തകരുടെ ഓണറേറിയം എന്നിവയാണ്‌ പ്രധാന ചെലവ്‌. മാനസിക വെല്ലുവിളി നേരിടുന്നവർക്കുള്ള മരുന്നുകൾ പുറത്തുനിന്ന്‌ എത്തിക്കുന്നതിനാൽ അതിനും വലിയ ചെലവുണ്ട്‌. ഇവിടെയെത്തുന്നവർ നൽകുന്ന സഹായങ്ങളിലൂടെയാണ് ​മുന്നോട്ടുപോകുന്നത്.

സോമരാജന്റെയും ഭാര്യ പ്രസന്നയുടെയും വസ്തുവും വീടും എല്ലാം വിറ്റാണ് ഗാന്ധിഭവനിൽ ആദ്യ കെട്ടിടങ്ങൾ നിർമിച്ചത്. ഇതിൽ അനേകരുടെ കൈത്താങ്ങുമുണ്ടായി. സാമ്പത്തികപ്രതിസന്ധിയിൽ കുടുംബസമേതം ആത്മഹത്യ ചെയ്യാൻ തീരുമാനിച്ച സന്ദർഭങ്ങളും സോമരാജന്റെ ജീവിതത്തിലുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. അതിനെയെല്ലാം ആത്മബലംകൊണ്ട് അതിജീവിക്കാൻ കഴിഞ്ഞതാണ് ഗാന്ധിഭവൻ കുടുംബത്തിന്റെ രഹസ്യം.

കുടിൽ വിശേഷം

ഗാന്ധിഭവന്റെ പ്രധാന ഓഫീസിനു സമീപം ഒറ്റമുറി വീട്‌ കാണാം. ‘കുടിൽ’ എന്ന്‌ പേരിട്ടിരിക്കുന്ന ഇവിടെയാണ്‌ സോമരാജനും പ്രസന്നയും താമസം. സന്ദർശകർക്കും ഗാന്ധിഭവൻ അംഗങ്ങൾക്കും മുന്നിൽ ആ കുടിൽ എപ്പോഴും തുറന്നുകിടക്കും. മക്കളായ അമൽരാജ്, അമിതാരാജ്, മരുമക്കൾ മായ, ആയുഷ് എന്നിവരും സേവന പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പങ്കുചേരുന്നു. യുവാക്കളായ സന്നദ്ധസേവകരുടെ ഒരു വലിയ നിരയും ഗാന്ധിഭവന്റെ ഭാവി സ്വപ്നമാണ്. പ്രാർഥനയിലും ആഘോഷങ്ങളിലും എല്ലാവരും പങ്കുചേരും. പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കാൻ ഗാന്ധിഭവനിൽത്തന്നെ പഞ്ചായത്ത്‌ സംവിധാനവുമുണ്ട്‌. ഡബ്ബിങ് ആർടിസ്റ്റ് ചന്ദ്രമോഹനാണ് ഇപ്പോഴത്തെ പഞ്ചായത്ത്‌ പ്രസിഡന്റ്‌. കുടുംബാംഗങ്ങൾ വോട്ടെടുപ്പിലൂടെയാണ്‌ പ്രസിഡന്റിനെ തെരഞ്ഞെടുക്കുന്നത്‌.

ഭാവിയും സുരക്ഷിതം

നവജാത ശിശുക്കൾമുതൽ വയോജനങ്ങൾക്കുവരെ ഗാന്ധിഭവനിൽ പ്രത്യേക ബ്ലോക്കുണ്ട്‌. എം എ യൂസഫലി നൽകിയ പണം ഉപയോഗിച്ച്‌ അമ്മമാർക്കായി മന്ദിരം നിർമിച്ചു. അച്ഛൻമാർക്കായുള്ള മറ്റൊരു മന്ദിരം നിർമാണത്തിലാണ്‌. കഴിഞ്ഞ പ്ലസ്ടു പരീക്ഷയിൽ നാലു വിദ്യാർഥികൾ ഉന്നതവിജയം നേടി. ഇവരടക്കം 50 കുട്ടികൾ പഠനത്തിൽ മികച്ച പ്രകടനം കാഴ്‌ചവയ്‌ക്കുന്നു. നഴ്‌സിങ്‌ പഠനം പൂർത്തിയാക്കിയ ചൈതന്യ അയർലൻഡിലാണ്‌ ഇപ്പോൾ. അച്ഛനും അമ്മയും മരിച്ചപ്പോൾ ചൈതന്യയെയും രണ്ട്‌ സഹോദരിയെയും ആലപ്പുഴ എസ്‌ഡി സ്കൂളിലെ അധ്യാപകരാണ്‌ ഗാന്ധിഭവനിൽ എത്തിച്ചത്‌.