1975 ജൂൺ 25ന്‌ രാഷ്‌ട്രപതിയെക്കൊണ്ട്‌ അടിയന്തരാവസ്ഥ വിജ്ഞാപനം ഇറക്കിച്ച പ്രധാനമന്ത്രി ഇന്ദിര ഗാന്ധിക്ക്‌ ആ പ്രഖ്യാപനത്തിനുള്ള ന്യായീകരണമായി ഒരു റിപ്പോർട്ട്‌ വേണമായിരുന്നു. രാജ്യത്തിന്റെ രഹസ്യാന്വേഷണ ഏജൻസിയായ ഇന്റലിജൻസ്‌ ബ്യൂറോ (ഐബി)യെ ആ ചുമതല ഏൽപ്പിച്ചു. ഇന്ദിരാഗാന്ധിക്കെതിരായ കോടതിവിധിയും അതേത്തുടർന്നുണ്ടായ പ്രതിഷേധവുമല്ല അടിയന്തരാവസ്ഥയ്‌ക്ക്‌ ഇടയാക്കിയതെന്ന്‌ ‘കണ്ടെത്തുക’യായിരുന്നു അവരുടെ ദൗത്യം. ‘‘ആഭ്യന്തര അസ്വസ്ഥതകൾമൂലം രാജ്യത്തിന്റെ സുരക്ഷയ്ക്ക് ഭീഷണിയാകുന്ന ഗുരുതരമായ അടിയന്തരാവസ്ഥ നിലനിൽക്കുന്നുണ്ടെന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു’’ എന്നായിരുന്നല്ലോ രാഷ്‌ട്രപതിയുടെ ഒറ്റവരി പ്രഖ്യാപനം. ഇതു ശരിവയ്‌ക്കുന്ന വിവരങ്ങൾ വേണ്ടിയിരുന്നു. അതാണ്‌ ഐബി ചെയ്യാൻ ശ്രമിച്ചത്‌. അടിയന്തരാവസ്ഥ നിലവിൽവന്ന്‌ പതിനാറാം ദിവസം 1975 ജൂലൈ 11 ന്‌ അവർ റിപ്പോർട്ട്‌ സമർപ്പിച്ചു. ‘അതീവരഹസ്യം’ എന്നു രേഖപ്പെടുത്തിയ ഈ രേഖ നാഷണൽ ആർക്കൈവ്‌സിൽ ഇപ്പോൾ ലഭ്യമാണ്‌. പ്രതിപക്ഷ പാർടികൾ രാജ്യത്ത്‌ വലിയൊരു അട്ടിമറിക്ക്‌ ഒരുങ്ങുകയായിരുന്നുവെന്ന്‌ ‘കണ്ടെത്തുന്ന’ റിപ്പോർട്ടിൽ സിപിഐ ഒഴികെയുള്ള എല്ലാ പ്രതിപക്ഷ രാഷ്‌ട്രീയ പാർടികളെയും കലാപകാരികളാക്കുന്നുണ്ട്‌. സിപിഐ എമ്മിനെതിരെ ഒട്ടേറെ ആരോപണങ്ങൾ റിപ്പോർട്ടിലുണ്ട്‌. 34- പേജുള്ള റിപ്പോർട്ടിൽ സിപിഐ എമ്മിനെപ്പറ്റി 23 ഇടത്താണ് പരാമർശം. ദേശാഭിമാനി ദിനപത്രത്തെയും ഐബി പ്രതിക്കൂട്ടിൽ നിർത്തുന്നു. പ്രതിപക്ഷത്തെയും ഇടതുപക്ഷത്തെയും തീവ്രവാദ ശക്തികൾ (സിപിഐ ഒഴികെയുള്ള പ്രതിപക്ഷ പാർടികൾ) ചേർന്ന് രാജ്യത്തിന്റെ ജനാധിപത്യം തകർക്കാൻ ഒരുങ്ങിയതാണെന്നും, ഇതാണ്‌ അടിയന്തരാവസ്ഥയിലേക്ക്‌ നയിച്ചതെന്നുമുള്ള ഇന്ദിര ഗാന്ധിയുടെ വാദം റിപ്പോർട്ടിൽ ആവർത്തിക്കുന്നു. അതിനായി, വിവിധ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽനിന്നായി ‘തെളിവുകൾ’ നിരത്തുന്നു. 1970-കളിൽ നടന്ന തൊഴിലാളി സമരങ്ങളും ബഹുജന പ്രക്ഷോഭങ്ങളും എല്ലാം ഈ സാങ്കൽപ്പിക അട്ടിമറിയുടെ ഭാഗമായി മുദ്രകുത്തുന്നു. 1971-ലെ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് പരാജയമാണ് പ്രതിപക്ഷത്തെ ഇതിലേക്ക് തള്ളിയതെന്നാണ്‌ വാദം.

ജയപ്രകാശ് നാരായണ (ജെപി) ന്റെ ‘സമ്പൂർണ വിപ്ലവ’ത്തെ മുഖ്യ പ്രതിയാക്കുമ്പോഴും, സിപിഐ എമ്മിനെതിരെ ഗുരുതരമായ ആരോപണങ്ങൾ റിപ്പോർട്ടിലുണ്ട്‌. സിപിഐ എമ്മിന്‌ അന്ന്‌ ലോക്‌സഭയിൽ 25 അംഗങ്ങളുള്ള കാര്യം ചൂണ്ടിക്കാട്ടിയാണ്‌ സിപിഐ എമ്മിനെതിരായ പരാമർശങ്ങൾ തുടങ്ങുന്നത്‌. ‘ജയപ്രകാശ് നാരായണനിൽ പുതിയൊരു വിമോചകനെയും നേതാവിനെയും കണ്ടെത്തിയ സിപിഐ എം പശ്ചിമബംഗാളിൽ തങ്ങളുടെ നില മെച്ചപ്പെടുത്താൻ ഇത് ഉപകാരപ്പെടുമെന്ന് ’കരുതിയതായി നാലാം പേജിൽ പറയുന്നു. ഓൾ ഇന്ത്യ റെയിൽവേ മെൻ ഫെഡറേഷന്റെ മിതവാദി നേതാവായിരുന്ന പീറ്റർ അൽവാരിസിനെ മാറ്റി ജോർജ് ഫെർണാണ്ടസിനെ പ്രസിഡന്റ്‌ ആക്കാനും സിപിഐ എം ചരട് വലിച്ചതായി പറയുന്നു. 1974-ലെ റെയിൽവേ സമരം തൊഴിലാളി സമരമായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് ഗവൺമെന്റിനെ അട്ടിമറിക്കാനുള്ള രാഷ്ട്രീയ സമരമായിരുന്നെന്ന് റിപ്പോർട്ട് പറയുന്നു. 1973 ഏപ്രിൽ 24-ന് ഗുജറാത്തിൽ നടന്ന വിദ്യാർഥി സമരങ്ങൾക്കും തൊഴിലാളി സംഘർഷങ്ങൾക്കും സിപിഐ എം അടക്കമുള്ള പാർടികൾക്ക്‌ ഉത്തരവാദിത്വം കൽപ്പിക്കുന്നു. പ്രക്ഷോഭങ്ങളെ തുടർന്ന്‌ 1974 ഫെബ്രുവരിയിൽ ഗുജറാത്ത് മന്ത്രിസഭയ്‌ക്ക്‌ രാജിവയ്‌ക്കേണ്ടിവന്നു. എന്നിട്ടും സമരം തുടർന്ന് നിയമസഭ പിരിച്ചുവിടാൻ പ്രതിപക്ഷം ഇടയാക്കി എന്നതാണ്‌ മറ്റൊരു ‘കണ്ടെത്തൽ’. ഒഡിഷയിലെ വരൾച്ച ബാധിതർക്ക്‌ സഹായം എത്തിക്കണമെന്ന ആവശ്യവുമായി സിപിഐ എമ്മിലേതടക്കം 50 എംഎൽഎമാർ അനിശ്ചിതകാല സമരം നടത്താൻ തീരുമാനിച്ചതും കുറ്റകൃത്യമായി പറയുന്നു. സിപിഐ എമ്മിനെ വശത്താക്കാൻ ജെപിയുടെ ശ്രമം (JP's Bid to Woo the CPM) എന്ന ഉപതലക്കെട്ടിൽ ഒരുഭാഗംകൂടി നാലാം അധ്യായത്തിലുണ്ട്‌. പരസ്യമായി സിപിഐ എം നടത്തിയ രാഷ്‌ട്രീയ ഇടപെടലുകളെയാണ്‌ ഇവിടെയും ഭീകരപ്രവർത്തനമായി ചിത്രീകരിക്കുന്നത്‌. 1974 സെപ്‌തംബർ 18-ന് ജെപിയുമായി സിപിഐ എം നേതാക്കൾ പട്‌നയിൽ കൂടിക്കാഴ്‌ച നടത്തി. ബിഹാർ നിയമസഭ പിരിച്ചുവിടണമെന്ന പൊതുആവശ്യത്തിന് ഒന്നിച്ചു നിൽക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. ജനസംഘവും മറ്റു പാർടികളും ഉൾപ്പെട്ട ഒരു കൂടിയാലോചനാ സമിതിയിൽ അംഗമാകാൻ സിപിഐ എം ഉദ്ദേശിക്കുന്നില്ലെങ്കിലും, ജെപിക്ക് ഒപ്പം പ്രവർത്തിക്കാൻ തടസ്സമില്ലെന്ന്‌ നേതാക്കൾ അറിയിച്ചു. ബിഹാറിലെ സമരത്തിനൊപ്പം അഖിലേന്ത്യപ്രസ്ഥാനം വളർത്തിയെടുക്കാനുള്ള പരിശ്രമം നടത്താമെന്ന്‌ ജനറൽ സെക്രട്ടറി പി സുന്ദരയ്യയും പല കാര്യങ്ങളിലും ജെപിയുമായി അഭിപ്രായഐക്യം ഉണ്ടെന്ന് ഇ എം എസും പറഞ്ഞതായി ഐബി റിപ്പോർട്ടിൽ കാണാം. ജെപി-യും സിപിഐ എം നേതാക്കളും പിന്നെയും ആശയവിനിമയം തുടർന്നു. 1975 ഏപ്രിലിൽ കൊൽക്കത്തയിലെത്തിയ ജെപിക്ക്‌ സിപിഐ എം നേതാക്കൾ പിന്തുണ അറിയിച്ചു. 1975 ജൂൺ അഞ്ചിന് ഇടതുമുന്നണി റാലിയിൽ ജെപി പ്രസംഗിച്ചു. അഞ്ചാം അധ്യായം 1974 ലെ റെയിൽവേ പണിമുടക്കിനെപ്പറ്റി മാത്രമാണ്‌. സിപിഐ എം ജോർജ്‌ ഫെർണാണ്ടസിനൊപ്പം നിന്നു. റെയിൽവേ സമരത്തിന്‌ അനുഭാവം പ്രകടിപ്പിച്ച്‌ കേന്ദ്ര ജീവനക്കാരുടെ സമരം സംഘടിപ്പിച്ചത്‌ സിപിഐ എമ്മാണ്‌. പാർടിയുടെ ഉശിരൻ കേഡറുകളെ സമരത്തിൽ അണിനിരത്തി. 56 റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനുകളിൽ പാർടി അതിന്റെ സജീവ പ്രവർത്തകരെ സമര ഒരുക്കങ്ങൾക്കായി നിയോഗിച്ചു. സിപിഐ എമ്മിനെ അനുകൂലിക്കുന്ന ഓൾ ഇന്ത്യ ലോക്കോ റണ്ണിങ് സ്‌റ്റാഫ്‌അസോസിയേഷൻ സമരത്തിൽ മുഖ്യപങ്ക് വഹിച്ചു എന്നിങ്ങനെ നീളുന്നു ഐബിയുടെ നിരീക്ഷണങ്ങൾ. പൊലീസിലും -പട്ടാളത്തിലും സമരങ്ങൾ സംഘടിപ്പിക്കാൻ സിപിഐ എം രഹസ്യമായി നീക്കം നടത്തിയതായും ഇതിന്‌ ജെപിയുമായി കൂട്ടുകെട്ട് ഉണ്ടാക്കിയെന്നുമാണ്‌ മറ്റൊരു ആരോപണം.

പൊലീസിലും സായുധസേനയിലും ഉണ്ടായ അസംതൃപ്‌തി വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിലും സിപിഐ എമ്മിന്‌ പങ്കുണ്ടെന്ന്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ആരോപിക്കുന്നു. 1973 യുപിയിലെ പ്രാദേശിക്‌ ആംഡ്‌ കോൺസ്‌റ്റാബുലറി (പിഎസി)യിൽ നടന്ന നടന്ന സമരം പരാമർശിക്കുന്നു. ഏപ്രിൽ 21മുതൽ 26വരെ ചുരുങ്ങിയ ദിവസങ്ങൾ മാത്രമേ ഉണ്ടായുള്ളെങ്കിലും ഈ സമരത്തെ സിപിഐ എം അടക്കമുള്ള പാർടികൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തി. പിഎസിയിലെ സമരം പൊലീസ്‌ സേനയിലെ അസംതൃപ്‌തിയായി അവർ കണ്ടു. കേരളത്തിലെ സിപിഐ എം മുഖപത്രമായ ദേശാഭിമാനി ഈ സമരത്തെ വലിയൊരു ഉണർവായി ചിത്രീകരിച്ചു. ഇതാണ്‌ പത്രത്തിനെതിരായ ആരോപണം. പൊലീസിൽ പിന്തുണ നേടാൻ സിപിഐ എം മറ്റു സംസ്ഥാനങ്ങളിലും ശ്രമിച്ചു. പശ്ചിമബംഗാളിൽ സായുധ പൊലീസിനിടയിൽ പ്രചാരണം തുടങ്ങി. പൊലീസുകാരെ അവരുടെ പ്രശ്‌നങ്ങൾ ഉന്നയിക്കാൻ പ്രാപ്‌തരാക്കാൻ പാർടി പ്രവർത്തകർക്ക്‌ സംസ്ഥാന സെക്രട്ടറി പ്രമോദ്‌ ദാസ്‌ ഗുപ്‌ത നിർദേശം നൽകിയിരുന്നു എന്നും ഐബിക്ക്‌ പരാതിയുണ്ട്‌. പൊലീസുകാരുടെ ബന്ധുക്കൾ വഴി സേനയിലുള്ളവരുമായി ബന്ധം പുലർത്താൻ പ്രമോദ്‌ ദാസ്‌ ഗുപ്‌തയും ഹർകിഷൻ സിങ് സുർജിത്തും രഹസ്യനീക്കം നടത്തി എന്നതാണ്‌ മറ്റൊരു ആരോപണം. യഥാർഥത്തിൽ അടിയന്തരാവസ്ഥയ്‌ക്കു മുമ്പുള്ള പ്രതിവാര പൊലീസ്‌‐ഐബി റിപ്പോർട്ടുകളിലൊന്നും രാജ്യത്ത്‌ എന്തെങ്കിലും ഗുരുതരാവസ്ഥ നിലനിൽക്കുന്നതായി ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. എന്നാൽ പ്രഖ്യാപനത്തിനുശേഷം ഇത്തരത്തിലൊരു റിപ്പോർട്ട്‌ തട്ടിക്കൂട്ടുകയായിരുന്നു. ഇതിനായി എഴുപതുകളിൽ നടന്ന എല്ലാ സമരങ്ങളേയും സർക്കാരിനെതിരായ അട്ടിമറി സമരമാക്കുകയാണ്‌ റിപ്പോർട്ട്‌ ചെയ്യുന്നത്‌. ദുരുദ്ദേശ്യപൂർവം തയ്യാറാക്കിയതെങ്കിലും എഴുപതുകളിൽ കോൺഗ്രസ്‌ സർക്കാരിന്റെ ജനവിരുദ്ധതയ്‌ക്കെതിരെ സിപിഐ എം സംഘടിപ്പിച്ച സമരങ്ങളുടെ ലഘുചിത്രം റിപ്പോർട്ട്‌ നൽകുന്നു.